Wat is het verhaal van 14 februari, Sint-Valentijn?

Op 14 februari worden snoep, bloemen en geschenken door geliefden uitgewisseld, allemaal in naam van Valentijn. Maar wie is deze raadselachtige heilige, en waar komt de gewoonte vandaan? Lees in het onderstaande artikel de ontstaansgeschiedenis van dit eeuwenoude feest, van oude Romeinse rituelen tot de tradities in het Victoriaanse Engeland.

Er doen verschillende verhalen de ronde over hoe de viering van Valentijnsdag tot stand is gekomen. Velen zoeken hun oorsprong in het oude Rome. 14 februari was de geboortedag van de Romeinse godin Juno, koningin van alle goden en godinnen, en beschermgodin van het huwelijk en de vrouw.

Elk jaar op 15 februari, een dag na haar feestdag, begon het feest ter ere van Juno en Pan. Laatstgenoemde was de god van de natuur. Het festival werd Lupercalia genoemd. Het was het vruchtbaarheidsfeest.

Tijdens dit festival werd een loterij georganiseerd om paren te vormen. Loten met de namen van ongetrouwde jonge vrouwen belandden in een grote schaal waaruit ongetrouwde mannen een naam mochten trekken. Nog tijdens het festival werd het paar aan elkaar voorgesteld.

Het christendom verbood het feest van de twee heidense goden in de vijfde eeuw. In 496 verving paus Gelasius het Lupercalia (of Faunus) feest door het feest ter ere van Sint Valentijn, maar dan een dag eerder.

Een andere Romeinse versie gaat over Valentinus, een priester, die leefde tijdens het bewind van de Romeinse keizer Claudius in de derde eeuw. Een jong stel, een Romeinse soldaat en een christenmeisje, vroeg Valentinus om hun huwelijk in het geheim te voltrekken. Soldaten mochten tijdens hun diensttijd echter niet trouwen. Keizer Claudius, de tweede Romeinse keizer met deze naam, had veel soldaten nodig om het grote maar verzwakkende Romeinse Rijk in stand te houden. Hij vond dat de soldaten onder geen enkele omstandigheid mochten worden afgeleid, ook niet door gedachten aan vrouw en kinderen thuis. De priester Valentijn oordeelde dat de liefde prevaleerde boven de wetten van het land en zou het echtpaar getrouwd hebben. Volgens de verhalen klopten daarna nog vele andere echtparen bij Valentijn aan. Maar al snel deden de verhalen de ronde en werd de priester gearresteerd. Tijdens zijn ontmoeting met keizer Claudius zou Valentijn geprobeerd hebben hem te bekeren. De keizer stelde dit niet op prijs en veroordeelde hem tot de doodstraf. De dag van zijn begrafenis zou 14 februari 270 na Christus zijn, hoewel het jaartal wordt betwist.

Volgens een andere mythe zou een gevangen Valentijn de eerste valentijnsgroet hebben gezonden nadat hij verliefd was geworden op een jong meisje, mogelijk de dochter van een gevangenisbewaarder, die hem tijdens zijn gevangenschap bezocht. Voor zijn dood zou hij haar een brief hebben gezonden met de tekst "van je Valentijn". 

Een andere versie over de herkomst van Valentijn is een variatie op de bovenstaande verhalen. Er wordt ook gesproken over een zekere priester Valentijn die in de gevangenis zat. Mogelijk is dit dezelfde priester als in het eerste verhaal, maar dat is niet helemaal zeker. Een van de cipiers in de gevangenis zou een blinde dochter hebben gehad. De cipier vroeg Valentijn om zijn dochter te helen. Het middel dat Valentijn toediende werkte echter niet en de bewaker wilde dat de priester andere remedies zou proberen. Op 14 februari volgde echter de executie. De bewaker probeerde het nog tegen te houden, maar tevergeefs. Vlak voordat Valentijn naar het schavot werd gebracht, had hij een brief geschreven aan de dochter van de cipier. Toen Valentijn al onthoofd was, opende het meisje de brief. Er zou een gele bloem in hebben gezeten. Op het briefje stond geschreven "van je Valentijn". Na het openen van het briefje van Valentijn, kon het meisje plotseling weer zien. De cipier zou zich onmiddellijk tot het christendom hebben bekeerd.
Weer andere verhalen suggereren dat Valentijn misschien is vermoord omdat hij christenen probeerde te helpen ontsnappen uit de wrede Romeinse gevangenissen, waar zij vaak werden geslagen en gemarteld.

Nog een andere Romeinse versie over de oorsprong van de Valentijnstraditie zou deze plaatsen bij een vruchtbaarheidsfeest dat elk jaar op 14 februari werd gevierd in de grotten waar Romulus en Remus, de stichters van Rome, door een wolf zouden zijn grootgebracht. Dit feest draaide om liefde en vruchtbaarheid.

Hoewel de waarheid achter de Valentijnslegendes duister is, beklemtonen zij vooral de aantrekkingskracht van een sympathieke, heldhaftige en, vooral, romantische figuur. Misschien wel dankzij deze reputatie werd Valentijn in de Middeleeuwen een van de populairste heiligen in Engeland en Frankrijk.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat nog andere verhalen over Valentijn de oorsprong in de Middeleeuwen plaatsen. Het boek de Legenda Aurea, een verzameling van heiligenlevens en kerkelijke feesten, zou Valentijn als eerste hebben vermeld. 

In een gedicht uit The Parliament of Fowls van de Engelse Geoffrey Chaucer (+/- 1343-1400) staat dat 14 februari de dag is waarop vogels beginnen te paren. Ook bij mensen zou er die dag een nakende lentegevoel te voelen zijn.

For this was on seynt Valentynes day,
Whan every foul cometh ther to chese his make

Want dit was op de dag van Sint Valentijn
Wanneer elke vogel komt om zijn maatje te kiezen

Bekend en bewaard (British Library) zijn de liefdesbrieven en gedichten van Karel, de hertog van Orléans, die in het begin van de 15e eeuw door de Engelsen gevangen werd genomen. Hij werd opgesloten in de Tower of London en schreef van daaruit liefdesbrieven aan zijn vrouw. Hij noemde de brieven en gedichten "Valentines". 

Enkele jaren later zou de Engelse koning Hendrik V (1386-1422) John Lydgate (1370-1450), een Engelse monnik en dichter, aanwerven om een valentijnsgedicht te schrijven voor Catherine van Valois (1401-1437). Helaas, een mooi gedicht kan niet alle liefde in stand houden. Minder dan twee jaar na het huwelijk van het echtpaar kreeg Hendrik V dysenterie en leed gedurende drie lange weken hevig alvorens te sterven. Hij werd slechts 34 jaar oud. Hij werd begraven in Westminster Abbey. Zijn zoon Hendrik van Windsor erfde Engeland, Frankrijk en een enorme schat aan goud en kostbare juwelen.

Catherine van Valois ontdekte een nieuwe liefde, Owen ap Maredudd, een Welsche Tudor. Het is niet bekend of zij daadwerkelijk trouwden, hoewel zij vier kinderen kregen. Het is ook niet bekend of Owen Catherine ooit mooie gedichten stuurde voor Valentijnsdag. Zij stierf in 1437 op 36-jarige leeftijd aan een niet nader gespecificeerde ziekte. Catherine van Valois werd eveneens bijgezet in Westminster Abbey.

In Groot-Brittannië nam de populariteit van Valentijn in de loop van de zeventiende eeuw toe. Tegen het midden van de achttiende eeuw was het gebruikelijk dat vrienden en geliefden uit alle sociale klassen een blijk van genegenheid of een handgeschreven briefje uitwisselden. Tegen 1900 begonnen gedrukte kaarten de geschreven briefjes te vervangen dankzij verbeteringen in de druktechnologie.

De Verenigde Staten waren de eersten die, voornamelijk om commerciële redenen, de nadruk begonnen te verschuiven van anonieme liefde naar de liefde van koppels, jong en oud. Valentijnsdag is ook in ons land in korte tijd, sinds een jaar of twintig, een groot succes geworden. Cadeauwinkels, boekhandels, lingeriewinkels en bloemenzaken spelen hierop in. En ja, ook uw wellnesscentrum.

Wat voor spullen kopen we wereldwijd voor elkaar voor Valentijnsdag?

Valentijnsdag komt dus, zoals hierboven beschreven, uit het Westen. Maar veel geliefden uit verschillende landen, van China tot Argentinië, hebben hun eigen manier om deze romantische dag te vieren. Hier zijn enkele tradities om je geliefde te vertellen dat je van hem of haar houdt.

De Italianen zoeken hun inspiratie voor Valentijnsdag in het boek (en de film) " “I want you”". Hangsloten vastmaken aan bruggen, hekken of lantaarnpalen en de sleutel daarna weggooien is een manier om hun liefde te tonen.

Een populair geschenk bij onze oosterburen is een klein cupidoachtig varkentje. Deze symboliseert geluk en ook lust. Maar grote koekjes met boodschappen als "kus me" erop ontbreken niet.

Deense mannen kiezen eerder voor een liefdeskaart met een vleugje humor. Ze ondertekenen de kaart dan met punten, één voor elke letter van de naam van de afzender, die anoniem blijft. Als de vrouw de naam kan raden, krijgt ze een paasei.
In Colombia, Costa Rica en Mexico wisselen de mensen in plaats van anonieme geschenken "daden van waardering" uit op Amor y Amistad.

Argentijnen vieren zeven dagen lang de liefde tijdens de zogenaamde Semana de la Dulzura (zoete week) van 1 tot 7 juli. Ze wisselen dan onderling snoep, zoals alfajores de maizena, uit voor een kus.

In Brazilië wordt op 12 juni de Dag van de Geliefden (Dia dos Namorados) gevierd. Geliefden maken kleine geschenken voor elkaar.

Japanners krijgen op 14 februari chocolaatjes van hun vrouwelijke collega's. Een maand later is het Howaitodē (Witte Dag) en mannen kunnen vrouwen op 14 maart belonen met witte chocolade als blijk van erkentelijkheid.

Elke 14e dag van de maand is goed voor Koreanen om de liefde te vieren. Kusjesdag in juni, Knuffeldag in december, Valentijnsdag in november of, zoals de Japanners, een Witte Dag in maart zijn allemaal voorbeelden.

Vrijgezelle vrouwen in Maleisië schrijven hun telefoonnummer op een sinaasappel en gooien die daarna in de rivier. Zo kunnen fruitleveranciers de sinaasappel weer bovenhalen en verkopen.

Zuid-Afrikaanse vrouwen dragen de naam van hun geheime liefde op hun shirt. 

In alle landen blijven echter bloemen de onbetwiste nummer één. Maar zoals in in ons land komt ook hier een dagje wellnessen op.

Christiaan Janssens

CRO Akwa Wellness